Dimitrije Mitrinović

Dimitrije Mitrinović (21. oktobar 1887, Donji Poplat, kod Stolca, Hercegovina – 28. avgust 1953, London), književnik, publicista, pesnik, esejista, književni kritičar, estetičar, filozof, mislilac i besednik. Osnovnu školu završio u Blagaju, gimnaziju u Mostaru (1907), filozofiju, književnost i estetiku studirao je na sveučilištu u Zagrebu, Beču, Beogradu, Rimu, Parizu i Minhenu. Filozofski fakultet je apsolvirao u Tibingenu. Godine 1914. ilegalno odlazi iz Tibingena u Englesku gde ostaje do svoje smrti.
dimitrije-mitrovic
Na književnosti je počeo da radi, objavljujući pesme, 1906, u Brankovu Kolu, Mostarskoj Zori, Bosanskoj Vili, Srpskom Književnom Glasniku, Savremeniku, itd... 1910-1913 bio je književni urednik Bosanske Vile. Pripadao je književnoj Mladoj Bosni. Pored stihova Dimitrije Mitrinović se bavio i književnom i umetničkom kritikom, a napisao je znatan broj teorijskih, estetičkih ogleda kao što su studija o Božidaru Kneževiću, članci o Groharu i Angladi u Srpkom Književnom Glasniku, Estetičke kontemplacije i estetika razgrađenosti u Bosanskoj Vili, itd... Ti su članci uglavnom predstavljali shvaćanja mlađe književničke i umetničke generacije, u prvoj desetini XX veka. Mitrinović se u to doba naročito istakao kao propagator i tumač Meštrovićeve umetnosti, o kojoj je predavao i pisao i po stranim uglednim umetničkim časopisima.

Dimitrije Mitrinović je postepeno zauzimao sve radikalniji pravac, te se može reći, da je on začetnik novijih ekstremnijih struja u našoj književnosti i umetnosti. Pre rata, osim u književnosti, Mitrinović je veoma živo sudelovao u revolucioniranju tadašnje nacionalističke omladine u Zagrebu, Sarajevu, Splitu i Beogradu. Mitrinović je još početkom XX veka zagovarao ideju meritokratije (jedan svet jedna država – dakle gotovo 100 godina pre nego što je počela globalizacija sveta),za njega je još tada ideja demokratije bila mrtva.

Pred kraj rata Mitrinović je u Minhenu, među tamošnjim futuristima, kubistima i ekspresionistima, igrao vidnu ulogu. Za vreme rata Mitrinović se nastanio u Londonu i napuštajući beletristiku i estetičke studije, bavio se učenjem istočnih jezika, okultizma i teosofije. Malo je poznato da je Dimitrije Mitrinović bio toliko uticajna i cenjena ličnost među intelektualcima i pojedinim revolucionarima i da se među poklonicima njegovog dela nalaze i takva imena kao što su Roza Luksemburg, Gandi, Alan Vots, Ivan Meštrović, Ivo Andrić, Miloš Crnjanskii mnogi drugi...

Na žalost, u titoistočko vreme ime lik i delo Dimitrija Mitrinovića bili su marginalizovani, zatirani i zatrti pod najdebljim «lancima i katancima» tako da mnoge generacije gotovo da nisu ništa znale ili su znale vrlo malo o ovom izuzetnom intelektualcu... Da nije bilo bogomdanog Predraga Palavestre, nesumnjivo najvećeg poznavaoca dela Dimitrija Mitrinovića, koji je priredio trotomnaSabrana dela Dimitrija Mitrinovića (Svjetlost, Sarajevo, 1991) i objavio autorsku knjigu Dogma i utopija Dimitrija Mitrinovića (drugo izdanje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 2004, Beograd); studije Dušana Pajina u časopisu «Delo»; romana Crna kutija Vladislava Bajca u kojem je jedan od protagonista Dimitrije Mitrinović; kao i knjige Treća sila Dimitrija Mitrinovića (Umetničko društvo «Gradac», Čačak, 2005 ) koju je sa engleskog prevela i priredila Gordana Mitrinović-Omčikus o Dimitriju Mitrinoviću bi se danas verovatno znalo još i manje...

Sve gore navedeno bilo je sasvim dovoljno da nagrada Fondacije «Ars Longa» koja se dodeljuje za izuzetan doprinos srpskoj kulturi i za očuvanje lepih umetnosti ponese baš ime Dimitrija Mitrinovića i da se na taj način slave njegov lik i delo i spase od zaborava.

Zoran Bognar, predsednik Fondacije «Ars Longa»